شب یلدا جشنی ایرانی در طولانی ترین شب سال

شب یلدا که به آن شب چله نیز می گویند یکی از باستانی ترین جشنواره های ایرانی است که سالانه در 30 آذر توسط ایرانیان در سراسر جهان برگزار می شود. یلدا یک جشن انقلاب زمستانی است. آخرین شب پاییز و طولانی ترین شب سال است. یلدا به معنای تولد است و به تولد میترا اشاره دارد. الهه اسطوره ای نور. از آنجا که روزها طولانی تر و شب ها در زمستان کوتاه می شوند، ایرانیان آخرین شب پاییز را به عنوان تجدید خورشید و پیروزی نور بر تاریکی جشن می گیرند. در شب یلدا، مردم به طور دسته جمعی از دوستان یا اقوام دور هم جمع می شوند و در خانه پدربزرگ و مادربزرگ یا افراد مسن قرار می گیرند تا طولانی ترین شب سال را با خوردن آجیل و میوه، خواندن شعرهای حافظ، آرزوهای خوب سپری کنند. برای اطلاع بیشتر از این جشن باستانی با دمبل همراه شوید.

غذا خوردن قسمت خوشمزه شب یلدا است. ایرانی ها در این شب خاص آجیل، هندوانه و انار می خورند و آخرین میوه های باقی مانده از تابستان را با هم تقسیم می کنند. میوه های شب یلدا نیز دارای اهمیت نمادین است. برخی بر این باورند که هندوانه نماد خورشید با شکل کروی است در حالی که برخی دیگر معتقدند که خوردن هندوانه باعث کاهش بیماری های زمستانی می شود. انار همچنین نمادی از تولد و دانه های قرمز و روشن آن نمادی از درخشش زندگی است.

خواندن شعرهایی از دیوان حافظ (فال حافظ) یکی از رسوم سرگرم کننده شب یلدا است. هر یک از اعضای یک خانواده یا گروهی از دوستان آرزو می کنند و به طور تصادفی کتاب را باز می کنند. سپس بزرگترین فرد خانواده یا دوستان، شعر انتخاب شده را با صدای بلند می خواند. از آنجا که اعتقاد بر این است شعر تعبیر آرزو و روش تحقق آن است، تفسیر شعر و حدس زدن خواسته های دیگران سرگرم کننده است. به این ترتیب آخرین و طولانی ترین شب پاییز با خوشحالی به پایان می رسد و اولین روز بزرگ زمستان آغاز می شود.
شب یلدا و سنت های آن چنان سرگرم کننده و جالب است که در سال 1387 رسماً به فهرست گنجینه های ملی ایران اضافه شد. همچنین شب یلدا در کشورهایی مانند افغانستان، ازبکستان، تاجیکستان، ترکمنستان و برخی از قفقاز جشن گرفته می شود.

تاریخچه شب یلدا

ایرانیان باستان برای امرار معاش خود به کشاورزی وابسته بودند و با توجه به تغییر فصل مجبور به کاشت و جمع شدن بودند. با تجربه و گذشت زمان، آنها آموختند که روزهای طولانی تر و اشعه های گرم خورشید به محصولات آنها کمک می کند و ماه های جمع آوری روزهای کوتاه تر و شب های طولانی تر به ارمغان می آورد.
آنها دریافتند که بعد از طولانی ترین شب سال، ساعات روز بیشتر می شود.
میتراییست ها معتقد بودند که میترا، خدای نور و حقیقت پارسی، در مادری باکره در صبح طولانی ترین شب سال، یلدا به دنیا آمد. گفته شد كه میترا از نوری كه از درون كوه های البرز بیرون آمد متولد شد و این نماد خدای خورشید است كه بر قدرت تاریكی غلبه می كند.
ایرانیان باستان معروف به “یاران غار”، در طول شب در غارها جمع می شدند تا در هنگام طلوع با هم شاهد این معجزه باشند.

امروزه شب یلدا چگونه است؟

این روزها یلدا به یک موقعیت اجتماعی تبدیل شده است که دوستان و خانواده برای جمع آوری غذا، نوشیدن، قصه گویی و شعر خواندن، به ویژه حافظ، تا سپیده دم جمع می شوند.
به دنبال سقوط امپراتوری ساسانی و متعاقب آن ظهور اسلام در ایران، اهمیت مذهبی این مراسم از بین رفت و مانند دیگر جشنواره های زرتشتیان، یلدا به یک موقعیت اجتماعی تبدیل شد که خانواده و دوستان نزدیک به هم می پیوستند.
با این وجود، نوشیدن میوه های تازه در اواسط زمستان یادآور آداب و رسوم قدیمی استناد به خدایان برای درخواست حفاظت از محصول زمستان است.

میز و تزیین یلدا چگونه است؟

آجیل و میوه خشک (خشکبار) در شب یلدا خورده می شود. غذاهای مخصوصی که برای این شب تهیه می شوند از خانواده ای به خانواده دیگر متفاوت است و این خوراکی ها به وجود مواد تشکیل دهنده در مناطق مختلف ایران بستگی دارد.
این تنوع بی پایان است اما ذکر چند مورد از این غذاها خالی از لطف نیست: ماهی پولو، فسنجون، خورش بادمجان، آش رشته و دسرهای سنتی مانند فرنی و شله زرد ممکن است برای این شب آماده شوند.
در میان همه خوراکی ها، خوردن میوه هایی مانند هندوانه، انار، سیب قرمز، گلابی، خرمالو و لبو بسیار مورد توجه است.
سه مورد اول مهمترین موارد هستند. در دوره پیش از اسلام، زمانی که میترائیسم توسط ایرانیان رواج داشت، رنگ قرمز به دلیل تداعی رنگ طلوع، نمادی از خورشید بود. بنابراین، می تواند رنگ این میوه ها باشد که آنها را به اجزای اصلی این سنت تبدیل می کند.

تزیینات شب یلدا

معمولا در سفره شب یلدا سفره ای سنتی به همراه شمع و شمعدان و گل های متنوع استفاده می شود. میوه ها و آجیل ها نیز در ظروف سنتی روی این سفره چیده می شود.

انواع شمعدان های مناسب این نوع رومیزی های سنتی: